การดูแลหลังผ่าตัดทอนซิล
ข้อบ่งชี้และความจำเป็นในการผ่าตัดทอนซิล
- มีการอักเสบของต่อมทอนซิลบ่อย โดยทั่วไปใช้เกณฑ์มากกว่า 6 ครั้งต่อปี หรือมีอาการอักเสบรุนแรง เป็นฝีที่เยื้อทอนซิล 2 ครั้งขึ้นไป
- มีการอุดกั้นทางเดินหายใจจากต่อมทอนซิลโต ทำให้เกอดการนอนกรน หรือหยุดหายใจขณะหลับ
- มีหินปูนของทอนซิล ก่อให้เกิดกลิ่นปากและอาการเจ็บคอบ่อยๆ
วิธีการผ่าตัด
- การผ่าตัดต่อมทอนซิลออก สามารถทำได้โดยฉีดยาชาเฉพาะที่หรือดมยาสลบ ซึ่งแพทย์จะพิจารณาตามความเหมาะสมของผู้ป่วยแต่ละราย ปัจจุบันนิยมทำการผ่าตัดโดยการดมยาสลบมากกว่า โดยส่วนใหญ่ใช้เวลาผ่าตัดประมาณ 1-2 ชั่วโมง และพักฟื้นในโรงพยาบาล ประมาณ 2 วัน ก็สามารถกลับไปรักษาต่อที่บ้านได้
การผ่าตัดจะทำโดยการใส่เครื่องมือเพื่อเปิดช่องปากและผ่าตัดทางช่องปาก ไม่มีแผลผ่าตัดภายนอก หลังผ่าตัดแพทย์จะทำการห้ามเลือดที่แผลในช่องคอโดยการจี้ไฟฟ้าและการกดเพื่อห้ามเลือด
หลังตื่นจากการดมยาสลบ ผู้ป่วยจะอยู่ในห้องพักฟื้นหลังผ่าตัดประมาณ 2 ชั่วโมง เพื่อสังเกตอาการหลังผ่าตัดอย่างใกล้ชิด (สำหรับผู้ป่วยเด็ก ผู้ปกครองสามารถเข้ามาส่งในห้องผ่าตัดและเข้ามาดูแลในห้องพักฟื้นได้ เพื่อลดความกังวล) หลังจากนั้นจึงจะย้ายไปพักฟื้นต่อที่ห้องพัก
การดูแลหลังผ่าตัด
- เนื่องจากแผลผ่าตัดอยู่ในช่องคอและอาจมีการบวมเล็กน้อยในช่วงแรก จึงทำให้มีอาการเจ็บเวลากลืนน้ำลายมีเลือดปนเล็กน้อย หรือหายใจอึดอัดได้ ซึ่งอาการเหล่านี้มักจะดีขึ้นในวันรุ่งขึ้น
สามารถบรรเทาอาการได้โดย
- รับประทานอาหารที่เป็นของเหลวหรือกึ่งเหลวแช่เย็นจะช่วยให้กลืนง่ายและเจ็บน้อยกว่า เช่น นม น้ำหวาน ไอศกรีม เยลลี่ โยเกิร์ต ที่แช่เย็น
- ประคบบริเวณคอด้วยผ้าเย็น หรือ Cold Pack
- นอนยกศีรษะสูง หรือนอนตะแคงจะช่วยให้ผู้ป่วยหายใจอึดอัดน้อยลง
- ควรหลีกเลี่ยงการกระแอมหรือไอแรงๆ อาหารเผ็ดร้อนในช่วงคอทำให้รู้สึกเหมือนมีอะไรติดคอและมีน้ำลายเหนียว แก้โดยการจิบน้ำบ่อยๆหรือทานยาละลายเสมหะ
- บ้วนปากหรือดื่มน้ำเย็นเพื่อล้างคอทุกครั้งหลังรับประมาณอาหารที่มีน้ำตาล ช่วยลดโอกาสแผลอักเสบติดเชื้อ
- สามารถแปรงฟันได้ปกติ หากมีอาการแสบแผลอาจเปลี่ยนไปใช้ยาสีฟันเด็ก
- แผลผ่าตัดจะมีลักษณะสีขาวเหมือนแผลร้อนในขนาดใหญ่อยู่ด้านข้างคอสองข้าง ผู้ป่วยบางรายคิดว่าสีขาวเกิดจากการอักเสบเป็นหนองจึงขูดออกซึ่งจะทำให้เลือดออกได้ขนาดของแผลค่อยๆหดเล็กลงและตื้นขึ้นเอง มักจะหายสนิทใน 2-3 สัปดาห์
- รับประทานยาปฏิชีวนะจนครบ ส่วนยาแก้ปวดสามารถหยุดถ้าอาการปวดน้อยลง
- ตรวจติดตามอาการตามแพทย์นัด ส่วนใหญ่แนะนำให้หยุดพักรักษาต่อที่บ้านประมาณ 5-7 วัน หลีกเลี่ยงยกของหนัก การตะโกน หรือการใช้เสียงมาก
ภาวะซ้อนจากการผ่าตัดทอนซิล
- ภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยที่สุด คือ ภาวะเลือดออกหลังผ่าตัด สามารถลดความเสี่ยงได้ด้วยการรับประทานอาหารเหลวหรือกึ่งเหลวแช่เย็น นาน 5-7 วัน หากเลือดออกไม่มาก เช่น เป็นเลือดปนน้ำลายสามารถหยุดได้เอง โดยการอมน้ำแข็งหรือน้ำเย็น หากเลือดออกมากไม่พบแพทย์ก่อนวันนัด
- ภาวะแทรกซ้อนอื่นที่พบได้ เช่น แผลร้อนใน แผลจากเครื่องมือผ่าตัดกดทับที่ริมฝีปากสามารถหายได้เอง
- การผ่าตัดทอนซิลไม่ทำให้ภูมิคุ้มกันอ่อนลง ไม่ทำให้การอักเสบลามไปที่ทางเดินหายใจส่วนล่างง่ายขึ้น หลังผ่าตัดผู้ป่วยจะไม่เป็นทอนซิลอักเสบอีกแต่อาจมีอาการเจ็บคอจากไข้หวัด หรือภูมิแพ้ได้ ซึ่งมีอาการรุนแรงน้อยกว่าทอนซิลอักเสบ
